Budownictwo ze względu na swoje znaczenie dla gospodarki i życia społecznego jest ujęte w szereg norm prawnych, których przestrzeganie trzeba kontrolować. Robi to Główny Urząd Nadzoru Budowlanego, który jest organem rządowym. Urząd powstał w 1995 roku. Pracami Urzędu kieruje Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego. Siedziba tej instytucji zlokalizowana jest na ul. Kruczej w Warszawie.
Powoływanie Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego
Osobę na wyżej wymienione stanowisko wyłania się na drodze otwartego konkursu, powołuje go Premier na wniosek ministra budownictwa. Jest organem rządowym zajmującym się sprawami administracji architektoniczno -budowlanej oraz nadzorem budowlanym. Główny Urząd Nadzoru Budowlanego i jego szef wykonuje zadania wynikające z ustaw: „Prawo budowlane” oraz „ O wyrobach budowlanych”.
Najważniejsze zadania Głównego Urzędu Nadzoru Budowlanego
Zgodnie z „Prawem budowlanym” Główny Urząd Nadzoru Budowlanego jest organem wyższego rzędu w stosunku do wojewódzkich urzędów i inspektorów nadzoru budowlanego i sprawuje kontrolę nad ich działaniem oraz kontroluje działania organów administracji architektoniczno-budowlanej. W Głównym Urzędzie Nadzoru Budowlanego prowadzonych jest kilka rejestrów, np.: Krajowy Wykaz Zakwestionowanych Wyrobów Budowlanych oraz centralne rejestry osób posiadających uprawnienia budowlane i osób ukaranych z powodu odpowiedzialności zawodowej. Najważniejszym zadaniem tego organu jest kontrola przestrzegania i stosowania prawa budowlanego. Kolejnym uprawnieniem Głównego Urzędu Nadzoru Budowlanego jest kontrola zgodności wykonania prac budowlanych z prawem budowlanym, projektem budowlanym i warunkami określonymi w decyzji o pozwoleniu na budowę. Główny Urząd Nadzoru Budowlanego wydaje zgodę na odstępstwo od warunków technicznych, sprawdza posiadanie uprawnień osób, które pełnią samodzielne funkcje techniczne na budowie oraz bada przyczyny katastrof budowlanych.
Kontrola materiałów budowlanych przez Główny Urząd Nadzoru Budowlanego
Jedną z ważniejszych kompetencji tego organu jest kontrola wyrobów budowlanych. Główny Urząd Nadzoru Budowlanego ma prawo sprawdzić u producenta i w hurtowaniach budowlanych, czy dany wyrób odpowiada deklaracjom producenta i czy prawidłowo został wprowadzony do obrotu. Sprawdzane są dokumenty, a pobrane próbki badane są w akredytowanych laboratoriach. Przedmiotem badania próbek jest sprawdzenie, czy zachowują właściwości i parametry podane na etykiecie przez producenta. Jeżeli wyniki badań wykażą, że produkt nie spełnia tego, co zadeklarował producent, Urząd nakłada karę w wysokości, nawet do stu tysięcy złotych.
Główny Urząd Nadzoru Budowlanego określany jest w branży budowlanej mianem „policji budowlanej”. Urząd rozpoczyna kontrolę na wniosek osób, które coś zaniepokoiło w wykonaniu prac budowlanych. Przedmiotem skarg są łapówki, które biorą miejscowi inspektorzy nadzoru budowlanego, przewlekanie procedur związanych z wydaniem zezwoleń na budowę i innych dokumentów.